Παλαιστίνη. Κοινωνία. Ενωμένα Έθνη. Ανθρώπινες αλήθειες.

           Σήμερα, στο θέατρο της Ρεματιάς στο Χαλάνδρι, και πάλι, για την Παλαιστίνη. το Χαλάνδρι έχει ένα ποτάμι που ακόμη βγάζει στη θάλασσα. Θα μιλήσουν, θα τραγουδήσουν, θα φέρουν δώρα τα λόγια του Ομήρου, για πλοία, που θα φύγουν σε λίγο, για την Παλαιστίνη. Καμιά φορά βλέπετε, οι χείμαρροι φέρνουν αλήθειες μπροστά μας και οδηγούν στη θάλασσα και σ' έναν ανοιχτό κόσμο. σ' έναν κόσμο. ΑΝΘΡΏΠΙΝΟ. 

Πριν λίγες μέρες είχα την τιμή να συμμετέχω στην παρουσίαση του βιβλίου Κατάσταση Πολιορκίας του Μαχμούντ Νταρουίς, δίγλωσση έκδοση, μετάφραση Αγγελική Σιγούρου, εκδόσεις Μαϊστρος, Αθήνα 2010, όπου άκουσα τον κύριο  Βουλέλη. όχι μόνον 'σοφόν το σαφές και σαφές το σοφόν', θα μπορούσε να χαρακτηρίσει τον τρόπο με τον οποίο μίλησε ο κ. Βουλέλης.  Ο λόγος του ήταν τόσο σαφής όσο και ανθρώπινος, αληθινός. 

Παρέμβαση Νικόλα Βουλέλη στην παρουσίαση του βιβλίου του Μαχμούντ Νταρουίς 'Κατάσταση Πολιορκίας'.

Χαλάνδρι, 12 Μαΐου 2011

Κατ΄αρχήν νομίζω ότι είναι μια θαυμάσια συγκυρία: η δίγλωσση έκδοση της «Κατάστασης πολιορκίας» του Μαχμούντ Νταρουίς από τις εκδόσεις «Μαΐστρος» και η «αραβική άνοιξη» που εξελίσσεται δυναμικά εδώ και λίγους μήνες, αυτό που προτιμώ να χαρακτηρίζω ως τον άνεμο της ελευθερίας και της δημοκρατίας, που σαρώνει τον αραβικό κόσμο από τον Ατλαντικό ως τον Αραβο-περσικό Κόλπο.

Θα ήθελα πολύ η παρέμβασή μου να επικεντρωθεί στον Μαχμούντ Νταρουίς ως ποιητή και διανοούμενο, αλλά και άνθρωπο της πράξης, που συνέβαλε καθοριστικά στη διαμόρφωση της παλαιστινιακής εθνικής συνείδησης, στον άνθρωπο που τα ποιήματά του και τα πεζά του μπήκαν στα αραβικά σχολικά βιβλία, έγιναν τραγούδια, μεταφράστηκαν σε πάμπολλες γλώσσες και που οι στίχοι του αποτελούν συχνά τα καλύτερα όπλα σε έναν αγώνα που συνεχίζεται εδώ και πολλές δεκαετίες.

Αλλά προσκλήθηκα να σκιαγραφήσω την εποποιία του παλαιστινιακού λαού, στην οποία θα εντάξω τον Μαχμούντ Νταρουίς. Να προσθέσω εδώ ότι η Ελλάδα, ευτυχώς πρόλαβε να τιμήσει με το Βραβείο Καβάφη το μεγάλο Παλαιστίνιο ποιητή το 1996. Μια πρωτοβουλία του αξέχαστου Κωστή Μοσκώφ, που υπήρξε και μορφωτικός  ακόλουθος στο Κάιρο.

Αλλά και ο Νταρουίς τίμησε ένα μεγάλο Έλληνα ποιητή, γράφοντας το ποίημα «Στο σπίτι του Ρίτσου», μετά τη συνάντησή τους στις αρχές της δεκαετίας του ΄80.

Οι Παλαιστίνιοι είναι ο μοναδικός αραβικός λαός που δεν απέκτησε το ανεξάρτητο κράτος του, όπως έγινε με τα υπόλοιπα 21 κράτη-μέλη του Αραβικού Συνδέσμου, μετά από πολέμους, κατακτήσεις, αποικιοκρατίες , προτεκτοράτα, εντολές, κηδεμονίες και απελευθερωτικούς αγώνες.

Ίσως, γιατί στην Παλαιστίνη δεν ζούσαν μόνο Άραβες, αλλά και Εβραίοι και μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο οι μεγάλες δυνάμεις του κόσμου έπρεπε να αποκαταστήσουν έναν άλλο λαό, θύμα του Ολοκαυτώματος, αλλά και των αιώνιων διακρίσεων από τις ίδιες αυτές μεγάλες και μικρές δυνάμεις…

Η σύγχρονη ιστορία της Παλαιστίνης είναι γεμάτη από κινήματα και αγώνες για την αναγνώριση των αναφαίρετων εθνικών δικαιωμάτων του λαού της, ήδη από τον καιρό της βρετανικής κατοχής (1917), πολύ πριν από την ίδρυση του Ισραήλ, το 1948, και τη Νάκμπα, που ακολούθησε για τους Παλαιστίνιους, δηλαδή την καταστροφή.

Το σχέδιο των Ηνωμένων Εθνών για διαμελισμό της Παλαιστίνης, που ήταν τότε ουσιαστικά βρετανική αποικία, σε ένα αραβικό και ένα εβραϊκό κράτος, δεν εφαρμόστηκε ποτέ. Και ο πόλεμος των γειτονικών αραβικών κρατών εναντίον των ενόπλων εβραϊκών οργανώσεων δεν απέτρεψε την ίδρυση του εβραϊκού κράτους και την εθνική εκκαθάριση στην Παλαιστίνη.

Αποτέλεσμα, πάνω από ένα εκατομμύριο Παλαιστίνιοι διώχθηκαν και κατέφυγαν στις γύρω χώρες ως πρόσφυγες. Και 160.000 έμειναν στα όρια του νεοσύστατου κράτους, ως Άραβες κάτοικοι του Ισραήλ.  Ένας από αυτούς είναι και ο μικρός τότε Μαχμούντ Νταρουίς. Αυτές οι λίγες χιλιάδες, που σήμερα ξεπερνούν το ένα εκατομμύριο και αποτελούν σχεδόν το 20% του πληθυσμού του Ισραήλ, θα ζήσουν μέχρι το 1966, κάτω από στρατιωτικό καθεστώς, βίας, τρομοκρατίας και απαγορεύσεων.

Τότε θα γράψει ο Νταρουίς, σε ηλικία 20 χρόνων, το εκπληκτικό ποίημά του με τίτλο «Ταυτότητα» που θα κάνει πάταγο. Προέκυψε από πραγματικό γεγονός, όταν χρειάστηκε να συμπληρώσει έντυπο του ισραηλινού υπουργείου Εσωτερικών. Στη θέση «εθνικότητα» έγραψε «Άραβας». Ο ισραηλινός αξιωματούχος τον ρωτά έκπληκτος «Άραβας»; και ο Νταρουίς απαντά: «Ναι, γράψε, είμαι Άραβας.»

Οι περισσότεροι από τους πρόσφυγες κατέφυγαν στη Δυτική όχθη του Ιορδάνη, υπό τον έλεγχο της Ιορδανίας τότε και στην Λωρίδα της Γάζας, υπό τον έλεγχο της Αιγύπτου τότε.

Ακολουθούν τα χρόνια της ανάπτυξης και της επέκτασης του Ισραήλ, με τον πόλεμο του 1956 και τον πόλεμο των έξι ημερών, το 1967, όταν καταλαμβάνει το Σινά, τη Δυτική Όχθη, την ανατολική Ιερουσαλήμ και τα Υψώματα του Γκολάν.

Το παλαιστινιακό κίνημα ριζοσπαστικοποιείται  και αναπτύσσονται οι πρώτες ένοπλες  οργανώσεις των φενταγίν, η Φάταχ  του Γιάσερ Αραφάτ, το Λαϊκό Μέτωπο του Ζορζ Χάμπας και άλλες, κάτω από την ομπρέλα της «Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης».

Το Παλαιστινιακό διεθνοποιείται. Μεσολαβεί ο πόλεμος του 1973, στον οποίο οι αραβικές χώρες ηττώνται και πάλι, αλλά οι Παλαιστίνιοι αναγνωρίζονται πλέον διεθνώς και ο Αραφάτ εκφωνεί τον ιστορικό λόγο του στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών.

Το 1987 οι Παλαιστίνιοι ξεκινούν την πρώτη ειρηνική εξέγερση στα κατεχόμενα, την ιντιφάντα. Η απήχηση αυτής της ηρωικής άοπλης ανάτασης ενός ολόκληρου λαού, αλλά και η εξαιρετική –κυριολεκτικά- περίπτωση του ισραηλινού πρωθυπουργού Γιτζάκ Ράμπιν, οδηγούν στις Συμφωνίες του Όσλο το 1993, με την αμοιβαία αναγνώριση ΟΑΠ – Ισραήλ και την έναρξη της διαδικασίας για την αυτονομία των παλαιστινιακών εδαφών.

Δυστυχώς, το φωτεινό διάλειμμα θα κρατήσει μόνο μέχρι το Νοέμβριο του 1995, όταν ένας ισραηλινός ακροδεξιός δολοφονεί τον Ράμπιν. Η συνέχεια είναι γνωστή: διαδοχικές κυβερνήσεις με Νετανιάχου, Μπαράκ και Σαρόν αρνούνται τις συμφωνίες και επεκτείνουν τους ισραηλινούς οικισμούς στα παλαιστινιακά εδάφη. Τα 3,5 εκατομμύρια των Παλαιστινίων στη Δυτική Όχθη και τη Γάζα ασφυκτιούν ανάμεσα σε εκατοντάδες ισραηλινές πόλεις, που χτίζονται στα κατεχόμενα εδάφη τους και οι ισραηλινές σαρωτικές επιχειρήσεις, όπως η σφαγή στην Τζενίν, αποκλείουν κάθε ειρηνευτική διαπραγμάτευση.

Ο Σαρόν θα κρατήσει πολιορκημένο τον Παλαιστίνιο ηγέτη Γιάσερ Αραφάτ στη Μουκάταα στη Ραμάλα, οδηγώντας τον, ίσως και άμεσα, στο θάνατο. Λίγες μέρες αργότερα στις 17 Νοεμβρίου 2004, θα γράψει ο Νταρουίς ένα αριστουργηματικό κείμενο στη γαλλική Μοντ για τον αγώνα του λαού του και για τον Αραφάτ με τίτλο «Μέσα στον καθένα από μας, υπάρχει κάτι από τον Αραφάτ».

Η κατάσταση θα περιπλακεί  περισσότερο με τη μονομερή αποχώρηση των Ισραηλινών από τη Λωρίδα της Γάζας, την ανάληψη της εξουσίας εκεί από την Χαμάς και την εισβολή του Ισραήλ, το Δεκέμβριο του 2008, στη Γάζα.

Σήμερα, η λεγόμενη ειρηνευτική διαδικασία έχει καταρρεύσει και το μόνο παρήγορο στοιχείο είναι η συμφιλίωση της Φάταχ  του προέδρου Μαχμούντ Αμπάς με την Χαμάς, μια συμφωνία που επιβλήθηκε από τον ίδιο το λαό, αλλά και από τις αραβικές εξελίξεις και αποβλέπει στην αποκατάσταση της εθνικής ενότητας, ώστε να έχει περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας το αίτημα για αναγνώριση του παλαιστινιακού κράτους, που θα τεθεί το Σεπτέμβριο στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών.

Πιστεύω ότι η αναζήτηση διεξόδου από τη σημερινή αδιέξοδη κατάσταση προϋποθέτει την επανατοποθέτηση του παλαιστινιακού ζητήματος στη σωστή βάση του. Το Παλαιστινιακό είναι πρώτα και πάνω από όλα ζήτημα κατοχής εδαφών και αυτοδιάθεσης ενός λαού και όχι ένα υποκεφάλαιο του πολέμου κατά της τρομοκρατίας, όπου κατάφεραν να το εντάξουν οι διαδοχικές ισραηλινές κυβερνήσεις, με την υποστήριξη των ΗΠΑ και σε μεγάλο βαθμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης μετά το τρομοκρατικό πλήγμα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001.

Αυτές οι διαδοχικές κυβερνήσεις, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, με την αμέριστη βοήθεια των ΗΠΑ, έχουν κάνει τον κόσμο να ξεχάσει ότι το Ισραήλ κατέχει παρανόμως τα παλαιστινιακά εδάφη, πάνω στα οποία δημιουργεί συνεχώς τετελεσμένα, χτίζει δηλαδή νέους οικισμούς για να διαιωνίσει εκεί την παρουσία του και αν είναι δυνατόν να απαλλαγεί από τους Παλαιστίνιους κατοίκους τους...

Το Ισραήλ πιστεύει  ότι με την ισχύ των όπλων θα μεταθέτει συνεχώς στο μέλλον τη λύση του ζητήματος, ενώ για να απαξιώνει τους Παλαιστίνιους είτε τους δαιμονοποιεί -  πρώτα τον Αραφάτ, μετά την Χαμάς - είτε διαδίδει ότι τάχα δεν έχει εταίρο για την ειρήνη…

 Η λύση υπάρχει εδώ και χρόνια και έχει προταθεί επισήμως από τα αραβικά κράτη ή από κοινές πρωτοβουλίες Παλαιστινίων και Ισραηλινών, όπως η Πρωτοβουλία της Γενεύης.

 Σε μια αναγκαστικά συνοπτική παρουσίαση του Παλαιστινιακού, σίγουρα δεν χωρούν πολλές λεπτομέρειες. Αλλά δεν πρέπει να παραλείψω την αναφορά στους Εβραίους ειρηνιστές, αριστερούς ή απλώς δημοκρατικούς πολίτες, που υποστηρίζουν, μέσα σε τρομερά δύσκολες συνθήκες, τον αγώνα του παλαιστινιακού λαού. Πολλοί διώχθηκαν και φυλακίστηκαν για τη δράση τους αυτή.

Ο Μαχμούντ Νταρουίς, τέλειος γνώστης της εβραϊκής γλώσσας, που ξεκίνησε την πολιτική δράση του μέσα από το Ισραηλινό ΚΚ, είχε αρκετούς Ισραηλινούς και εβραίους φίλους σε ολόκληρο τον κόσμο.

Δεν υπήρξε ποτέ αντισημίτης. «Με κατηγορούν, έλεγε, ότι μισώ τους Εβραίους. Βέβαια δεν αγαπώ το Ισραήλ, δεν έχω κανένα λόγο για κάτι τέτοιο, αλλά δεν μισώ τους Εβραίους». Τα ποιήματά του μεταφράστηκαν και στα εβραϊκά. Δεν μπήκαν όμως ποτέ στα σχολικά βιβλία, παρά την πρόταση που έκανε - προς τιμήν του - ένας ισραηλινός υπουργός Παιδείας, ο Γιόσι Σαρίντ.

Η λύση, λοιπόν, είναι η λύση των δύο κρατών που θα συνυπάρχουν ειρηνικά, η μόνη δίκαιη ιστορικά και εφικτή λύση, με τις λιγότερες οδυνηρές επιπτώσεις. Το ζήτημα είναι να πιεστούν και να πειστούν οι ισραηλινές ηγεσίες για κάτι τέτοιο και να πάψουν να πιστεύουν ότι εκείνες μόνο εκπροσωπούν την πρόοδο και το διαφωτισμό, ενώ οι Παλαιστίνιοι μπορούν να είναι πάντα υποταγμένοι. Ο άνεμος που πνέει σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή, ελπίζω κάτι να τους διδάξει.

 Όσο για τους Παλαιστίνιους, όπως λέει και ο Μαχμούντ Νταρουίς, «δεν μπορούν να κάνουν τίποτε άλλο, παρά να είναι και να παραμένουν ακόμη περισσότερο Παλαιστίνιοι».

Για μας τους Έλληνες, θα έλεγα ας γίνουμε λίγο περισσότερο Παλαιστίνιοι, γιατί τώρα τελευταία η σοβαρή οικονομική κρίση που περνάμε έχει κάνει αρκετούς να τρέφουν πάλι αυταπάτες για νέους σωτήρες…

* Ο Νικόλας Βουλέλης γράφει αναλύσεις για διεθνή θέματα στην "Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία" και ήταν μέχρι τον Απρίλιο του 2011 Διευθυντής Ειδήσεων και Ενημέρωσης του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων-Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων (ΑΠΕ-ΜΠΕ).