dimanche 19 juin 2011

Λίγα λόγια για το βιβλίο του S. Gouguenheim, "Ο Αριστοτέλης στο Μον-Σαιν-Μισέλ

            Ο Sylvain Gouguenheim είναι καθηγητής μεσαιωνικής ιστορίας. Συγκεκριμένα, ειδικεύεται στην ιστορία των σταυροφοριών και στο Τευτονικό Τάγμα. Με το βιβλίο του Aristote au Mont-Saint-Michel, les racines grecques de lEurope chrétienne (Παρίσι, εκδόσεις Seuil, 2008), προκάλεσε θύελα συζητήσεων που σίγουρα δεν ήταν στις προθέσεις του ιστορικού. (Στην Ελλάδα το έργο κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ολκός, 2009).
            Εν ολίγοις, οι θέσεις του συγγραφέα μπορούμε να πούμε ότι εστιάζουν σε τρία σημεία.
            α) Η Δύση δεν έπαψε ποτέ να ενδιαφέρεται για την αρχαία γραμματεία και με αφετηρία την καρολίγγεια αναγέννηση κινητοποιήθηκε προς την αναζήτηση της αρχαίας σοφίας. Ο συγγραφέας επικεντρώνει τα επιχειρήματά του στο αββαείο Μον-Σαιν- Μισέλ, το οποίο θεωρεί τον λησμονημένο κρίκο στη μετάβαση της φιλοσοφίας του Αριστοτέλη από τον Ελληνικό κόσμο στο Δυτικό. Στη μονή Σαιν-Μισέλ γίνονται μεταφράσεις ελληνικών χειρογράφων στα λατινικά, με εμβληματική μορφή τον Ιάκωβο της Βενετίας τον Γραικό, τον οποίο ονομάζει πρώτο μεταφραστή του Αριστοτέλη.
            β) Το Βυζάντιο διατήρησε μια συνέχεια στην επαφή του με την κληρονομιά των αρχαίων Ελλήνων, την οποία θεωρούσε δικιά του. Οι επαφές των Βυζαντινών λογίων με τη Δύση καθώς και η μετανάστευση Ελλήνων από τις περιοχές που κατέκτησε το Ισλάμ προς την δυτική Ευρώπη, έφεραν κυρίως σε επαφή τους δυτικούς με την αρχαία ελληνική γραμματεία και τους τροφοδότησαν με χειρόγραφα.
            γ)Διαχωρίζει τον αραβικό πολιτισμό από το Ισλάμ, υποστηρίζοντας ότι Άραβες δεν ήταν μόνο Μουσουλμάνοι, αλλά και Χριστιανοί και Εβραίοι. Δέχεται τη μεγάλη μεταφραστική κίνηση των Σύρων και είναι αυτή που έφερε σε επαφή το Ισλάμ με τα αρχαία κείμενα. Ωστόσο, υποστηρίζει ο συγγραφέας, το Ισλάμ δεν μπόρεσε ποτέ να κατακτήσει το πνεύμα των Ελλήνων. Σε αυτό συνέτειναν τρεις παράγοντες: Κατά πρώτον η διαφορά της δομής μιας ινδοευρωπαϊκής γλώσσας από τη σημιτική. Εδώ θα παραθέσω μερικά αποσπάσματα τα οποία θεωρώ ενδιαφέροντα για συζήτηση: «Ειδικά σε μια σημιτική γλώσσα, το νόημα αναβλύζει μέσα από τις λέξεις, από τις συνηχήσεις και τις αντηχήσεις τους, ενώ σε μια ινδοευρωπαϊκή γλώσσα προκύπτει πρώτα από τη διάταξη της φράσης, τη γραμματική της δομή.» και «Η αραβική γλώσσα είναι μια γλώσσα θρησκείας με την ετυμολογική έννοια του όρου: το ότι στο σύστημα των ινδοευρωπαϊκών χρόνων (αόριστου/ενεστώτα/ μέλλοντα) αντιπαρατάσσει αυτό της έννοιας του ρήματος (συντετελεσμένο/μη συντετελεσμένο) διευκολύνει το δέσιμο με τις ρίζες. Τελικά οι διαφορές μεταξύ των γλωσσολογικών συστημάτων είναι τέτοιες που σχεδόν αψηφούν κάθε μετάφραση· τόσο πολύ το σημαίνον κινδυνεύει να αλλάξει νόημα περνώντας από τη μια γλώσσα στην άλλη.» [σ.147] 
            Η δεύτερη θέση αφορά το δόγμα του Ισλάμ: «Πανίσχυρο το μουσουλμανικό δόγμα αφήνει ελάχιστο χώρο στην κριτική σκέψη και ειδικά σ’ εκείνη που ζητά να προικίσει τον άνθρωπο με μια αναζωογονητική ιδιότητα, την ελευθερία» [σ.171] Το βάρος της ορθοδοξίας, της ορθοπραξίας και της στενής σύνδεσης του πολιτικού και του θρησκευτικού στοιχείου που αποτελούν τη βάση της αββασίδικης κοινωνίας, δεν αφήνει περιθώρια στον ελεύθερο στοχασμό.
            Τρίτον, στο Ισλάμ απουσιάζει η πολιτική σκέψη του Αριστοτέλη και «ουδείς ποτέ στο Ισλάμ ανέτρεξε στο ελληνορωμαϊκό νομικό σύστημα, ούτε καν ο Αβερρόης» «Δεν υπήρξε κανείς άγιος Θωμάς μουσουλμάνος για να επεξεργαστείμια κοσμική άποψη για την εξουσία» [σ.174].
            Συνεπώς, καταλήγει ο συγγραφέας ο εξελληνισμός του Ισλάμ απέτυχε και επομένως για πιό φωτισμένο Ισλάμ μου μεταλαμπάδευσε την αρχαία ελληνική σοφία στη Δύση, μιλάμε; Η Ευρώπη δεν οφείλει τίποτα στο Ισλάμ όσον αφορά την πολιτισμική της ανάπτυξη. Αντίθετα το Ισλάμ χώρισε τον κόσμο της Μεσογείου σε επιμέρους πολιτισμούς σύνορα των οποίων ήταν οι ακτές της. Η Μεσαιωνική Μεσόγειος από σταυροδρόμι πολιτισμών ορίζεται από τον Gouguenheim σε πεδίο σύγκρουσης πολιτισμών.
            Οι θέσεις που εκφράζει ο συγγραφέας θα μπορούσαν να ήταν χρήσιμες σε ένα διάλογο, αν ήταν καθαρά επιστημονικές. Ο λόγος εντούτοις του συγγραφέα είναι πολεμικός και πολιτικός. Πράγμα που αν δεν αποκλείει τον διάλογο, σίγουρα τον δυσκολεύει. Παραθέτω ένα απόσπασμα από την εισαγωγή ήδη του βιβλίου: «...η Ευρώπη –και μόνο η Ευρώπη- γέννησε τη σύγχρονη επιστήμη, της οποίας ο σημερινός οικουμενικός χαρακτήρας αποκεικνύει τον πρωταρχικό ρόλο της για ολόκληρη την ανθρωπότητα.» Αυτός ο απόλυτος τόνος αποκλείει την έρευνα τον διάλογο μεταξύ των πολιτισμών και ιδικώτερα, εισάγει μια ιεραρχία των πολιτισμών σε μια δεδομένη ιστορική στιγμή, τον Μεσαίωνα. Και όπως ο ίδιος αναφέρει «μια επιστημονική συζήτηση γίνεται πολτικό παιχνίδι...κι εκεί χάνει.» [σ.219]
Μαίρη Χριστοδούλου

mardi 14 juin 2011

πληροφορίες σχετικά με τις δραστηριότητες ενδιαφερόντων της Εταρείας μας



Δραστηριότητες σχετικά με τα ενδιαφέροντα της Ελληνικής Επιστημονικής Εταιρείας Σπουδών Μέσης Ανατολής
                                                        Ιούνιος 2011

Εντός Ελλάδος:
1) Ειδοποίηση για αλλαγή ημερομηνίας εκδήλωσης: 
Λόγω έκτακτης αλλαγής στο πρόγραμμα της  
Α.Θ.Π. του Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου
  
 η εκδήλωση για την παρουσίαση της Μεγάλης Ορθόδοξης Χριστιανικής Εγκυκλοπαίδειας 
(για την οποία έχετε ήδη ενημερωθεί με e-mail στις )
  μετατίθεται για την Παρασκευή 24 Ιουνίου 2011 και ώρα 18:00
 στο Μέγαρο Μουσικής στην αίθουσα «Δημήτρης Μητρόπουλος».

Εκτός Ελλάδος:
1)Διεθνές συνέδριο: “Performing Religion: Actors, Contexts, and Texts”,
Orient-Institut Beirut, 16-18  Νοεμβρίου 2011
Πληροφορίες: http://www.orient-institut.org/English/EventsDetails.aspx?pageid=1794
 Προθεσμία υποβολής περιλήψεων: 28 Ιουνίου June 2011. 
Επαφές με:Ines Weinrich (weinrich@oidmg.org)

2)Συνέδριο: "Islamism and Resistance in the Arab World" 
Center for Islamic Studies, University of Birmingham, 27 Ιουνίου 2011
Πρόγραμμα:http://www.birmingham.ac.uk
/schools/ptr/departments/theologyandreligion/events/2011/women-islamism-resistance.aspx
Ερωτήσεις: to Haifaa Jawad at H.A.Jawad@bham.ac.uk.
 
 
3)Συνέδριο: "Educational Borders: Film and Media Analysis of Cultural Foundations" 
Faculty of Education, Free University of Bolzano, Italy, 7-8 Οκτώβρη 2011.
Πληροφορίες:http://annemarieprofanter.net/index.php?option=com_content&view=article&id=103&Itemid=103. 
Για οποιαδήποτε ερώτηση μπορείτε να επικοινωνείτε με τις κυρίες:  
Annemarie Profanter (annemarie.profanter@unibz.it),
 Claudia Lintner (claudia.lintner2@unibz.it)  
Stephanie Ryan Cate (srcdhofaru@gmail.com).
 
 
4)Εργαστήριο: "Ethno-Religious Diversity and 
Cultural Innovation in the Medieval Mediterranean"
Montecatini, Italy,  21-24 Μαρτίου 2012
Για περισσότερες πληροφορίες: 
http://www.eui.eu/DepartmentsAndCentres
/RobertSchumanCentre/Research/InternationalTransnationalRelations/Mediterranean
Programme/MRM/Mrm2012.aspx (refer to workshop #17).
Προθεσμία υποβολής συμμετοχής ως τις 15 Ιουλίου 2011
 
 
5)18th International DAVO Congress for Contemporary Research on the Middle East
Berlin, 6 - 8 Oκτωβρίου 2011
Πληροφορίες/υποβολή περιλήψεων: http://davo.uni-mainz.de/tagungen/davo2011.html
 
 
6)Colloque: "Laïcités en sociétés majoritairement musulmanes et musulmans en
contextes laics. Débats, expériences et confrontations, XIXe – XXe siècle"
Le Mans, 15 Οκτωβρίου 2011  
Υποβολή προτάσεων: έως 15 Οκτωβρίου 2011.
Πληροφορίες: http://calenda.revues.org/nouvelle20180.html

7)Colloque international: "L’orientalisme et après? Médiations, appropriations,
contestations" Paris, 15-17 Ιουνίου 2011
Colloque organisé par François Pouillon et Jean Claude Vatin  avec le soutien du CNRS, de l’EHESS, 
de l’IMA de l’Université de Princeton, 
du MAE, de la Fondation Abd
Al Aziz et de l’IISMM.  Πληροφορίες: http://lodel.ehess.fr/chsim/document.php?id=433

8)Νέα βάση δεδομένων: Confidential Documents of the British Foreign and
 Colonial Offices on Middle East History, 1839-1969
Πρόσβαση στα αρχεία μέσω των ιστοσελίδων
: http://wwwapp.cc.columbia.edu/ldpd/rti/index.jsp) 
http://www.columbia.edu/cgi-bin/cul/resolve?clio8658869

vendredi 10 juin 2011

Ahmad Chawqi -Άχμαντ Σάουκι Πρότυπο επίκαιρου διανοουμένου


Άχμαντ Σάουκι Πρότυπο επίκαιρου διανοουμένου
 Ομιλία του Ρόνι Μπου Σάμπα.
 
Ο Άχμαντ Σάουκι είναι μια πολυγραφότατη προσωπικότητα της αραβικής λογοτεχνίας. Γι’ αυτό είναι ιδιαίτερα δύσκολο να επιλέξει κανείς μια πλευρά να επιχειρήσει να παρουσιάσει. Με βοήθησαν όμως τα γεγονότα που ζουν οι αραβικές χώρες και τα οποία ως φαίνεται αρχίζουν να φτάνουν και ως την Ευρώπη. Μιλώ για τον αγώνα του αραβικού λαού να ανατρέψει τα καθεστώτα που τον τυράννησαν επί δεκαετίες και μαζί με την ανατροπή τους να αναζητήσει άλλα μοντέλα κρατών. Εδώ ακριβώς χρειάζεται ο κόσμος να κοιτάξει στον Σάουκι, να τον συμβουλευτεί. Θα αναρωτηθεί κανείς μα τι κάνει ένα ποιητή που γεννήθηκε το 1869 και πεθαίνει το 1932 να είναι πρότυπο επίκαιρο και μάλιστα για ένα διανοούμενο. Αυτή είναι η θέση που θα προσπαθήσω να υποστηρίξω εδώ.
Από το 1869 μέχρι το 1932 (63 χρόνια), ο χάρτης της Εγγύς Ανατολής άλλαξε ριζικά. Από την Οθωμανική Αυτοκρατορία μοιράστηκαν οι Άραβες σε διαφορετικά κράτη τα οποία ονόμασαν κιόλας «εθνικά» κράτη.  Η Αίγυπτος όμως είχε από πριν μια διαφορετική σχέση με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, και πριν ξεφύγει από αυτή πρόλαβαν οι Άγγλοι να την βάλουν κάτω από τον ζυγό τους. Χάρη, όμως, στη λαϊκή επανάσταση τότε το 1922, έφυγαν οι Άγγλοι. Όλα αυτά τα γεγονότα, η αλλαγή της μορφής των κρατών από την αυτοκρατορία μέχρι τα έθνη κράτη χάρη σε «εθνικές» αφυπνίσεις επηρέασαν βαθιά την λογοτεχνία- ή τους επηρέασε η λογοτεχνία- δεν ξέρω! Δεν παραλείπω να αναφέρω ότι όλη αυτή η κατάσταση οδηγεί στη δημιουργία των θεμελιωτικών μύθων βάση των οποίων συστήνονται τα κράτη έθνη. Και ένας από τους χώρους ανάπτυξης τέτοιων μύθων είναι η λογοτεχνία. Ο Σάουκι ήταν τότε στο παλάτι του Πρίγκηπα Ισμαήλ και είδε τις αλλαγές από κοντά- και φυσικά πλήρωσε το τίμημα.
Ο Σάουκι ως πολυδιάστατη προσωπικότητα με ευρεία παιδεία, αραβική και ευρωπαϊκή, διαμόρφωνε συνέχεια τις πολιτικές απόψεις του. Πάντα όμως είχε κεντρικό άξονα αυτό που θεωρούσε ότι εξυπηρετεί το καλό της Αιγύπτου. Γι’ αυτό ήταν στο πλευρό του Πρίγκηπα, αλλά είχε και καλές σχέσεις με το Εθνικό Κόμμα που ζήταγε ανεξαρτησία από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Γιατί έβλεπε δημοκρατικά τη διαφορετικότητα στην αναζήτηση του συμφέροντος της χώρας του. Με τους Άγγλους όμως δεν ήταν δυνατόν  να έχει καλές σχέσεις και τον εξόρισαν στην Ισπανία. Εκεί βλέπει με άλλη ματιά την αραβική ιστορία και πολιτισμό, και γίνεται ένθερμος υποστηρικτής του αραβισμού και της αφύπνισης του αραβικού λαού. Όπως θα φανεί από την πορεία του μετά την επιστροφή στην Αίγυπτο, θα γίνει η φωνή του λαού και τα ποιήματά του θα ξεπεράσουν την Αίγυπτο και θα φτάσουν σε όλο τον αραβικό κόσμο. Η θεματολογία των ποιημάτων θα επεκταθεί στην εξύμνηση της Ιστορίας άλλων περιοχών του αραβικού κόσμου, όπως η Συρία.
Ο Σάουκι ως Άραβας διανοούμενος και υπηρέτης της αφύπνισης, δουλεύει επίμονα στην εμπλουτισμό της λογοτεχνίας με καινούργια είδη στα οποία ταυτόχρονα θα εκφράσει τις διάφορες απόψεις του για την κοινωνία, τις αξίες, τα ήθη, τον σεβασμό της πατρίδας κλπ.. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας δουλειάς είναι η ενασχόλησή του με την συγγραφή λυρικών παραστάσεων ιστορικού και μη περιεχομένου, τη στιγμή που ο αραβικός κόσμος είχε πρόσφατη επαφή με το θέατρο. Έγραψε ποιήματα για νέους και εφήβους. Να σκεφτούμε όμως ότι η παιδική και εφηβική λογοτεχνία είναι κάτι που δεν έχει πολύ καιρό που πήρε την αρμόζουσα αξία της.
Πέραν όλων αυτών τον απασχόλησε το χρόνιο πρόβλημα που συνοδεύει τα «έθνη κράτη» από την ημέρα της σύστασής τους και εννοώ εκείνο της ιστορικής συνέχειας. Οι θεμελιωτικοί μύθοι πραγματεύονται αυτή την πλευρά και αυξάνουν την θολούρα. Ο Σάουκι όμως από πολύ νωρίς είδε με άλλη ματιά το όλο θέμα. Είναι γνωστό τοις πάσι ότι η Αίγυπτος γνωρίζει την πρώτη δόξα της με τους Φαραώ, αλλά την κυβέρνησαν μετά οι Πέρσες, οι Πτολεμαίοι, οι Ρωμαίοι, και οι Ρωμαίοι της Ανατολής (ή αλλιώς οι Βυζαντινοί), οι Άραβες, οι Οθωμανοί κλπ.. Αυτές οι διαδοχικές κατακτήσεις, χαλάνε την ρομαντική ματιά των εθνικιστών για μια καθαρή εθνική ταυτότητα η οποία θα περιλαμβάνει μια γλώσσα, μια θρησκεία, που αποτελείται από μια καθαρή φυλή. Γι’ αυτό ο καθένας πολλές φορές επιλέγει για σημείο αναφοράς τη στιγμή που νομίζει ότι από κει ξεκινάει η δόξα της χώρας του, γιατί όπως λέγει  η Ελένη Γλυκατζή Αρβελέρ: «κανείς λαός δεν διεκδίκησε ποτέ τα παραστρατήματά του ως μέρος της κληρονομιάς του, όπως κανείς μας (η ψυχανάλυση το διδάσκει πειστικά) δεν ενσωμάτωσε τα παράτυπα (που άθελα, η επισταμένως, απωθεί στο υποσυνείδητό του), κανείς δεν θεώρησε τα στοιχεία αυτά ειδοποιά στοιχεία της προσωπικότητάς του» [Προβλήματα Ελληνικής Συνέχειας, Πολιτισμός και Ελληνισμός: προσεγγίσεις, σ. 68, Καστανιώτη, 2007]. Γι’ αυτό το λόγο κάποιοι απορρίπτουν για παράδειγμα τα φαραωνικά στοιχεία της Αιγύπτου, ή άλλοι τα αραβικά στοιχεία της, άλλοι νοσταλγούν στην αλεξανδρινή εποχή κλπ.
Ο Σάουκι σε αντίθεση με όλους αυτούς έβλεπε την Αίγυπτο ως μια σταθερά και όλα τα άλλα ως μεταβαλλόμενα στοιχεία που την εμπλουτίζουν γενικά. Γι’ αυτό στα ποιήματά του, και στις λυρικές παραστάσεις εμπνέεται από όλες τις φάσεις της Αιγυπτιακής Ιστορίας, και τις αναδεικνύει. Για παράδειγμα στο Ποίημά του «τα γενόμενα τα μέγιστα στην κοιλάδα του Νείλου» (كبارُ الحوادِث في وادي النيل), που απήγγειλε το 1894 στο Διεθνές Οριενταλιστικό Συνέδριο στην Γενεύη, εξυμνεί την φαραωνική, την αλεξανδρινή και άλλες εποχές πλην την περσική όπου επικράτησε η τυραννία. Με την ίδια θετική και πραγματική ματιά αναφέρεται στις θρησκείες που ασπάστηκε και ασπάζεται ο Αιγυπτιακός λαός και καλεί για αλληλεγγύη και αγάπη μεταξύ του χριστιανισμού και του Ισλάμ. Στα ποιήματα λοιπόν δεν εμφανίζεται ο Σάουκι φαραωνιστής, ούτε πτολεμαϊστής, ούτε ισλαμιστής. Είναι πάντα Αιγύπτιος, και από αυτό το πρίσμα βλέπει την Ιστορία.
Σήμερα λοιπόν που ο κόσμος βιώνει πιο ραγδαίες αλλαγές απ’ αυτές που βίωσε ο ποιητής μας, το πρότυπο του διανοούμενου ποιητή Σάουκι  επιστρέφει για να μας θυμίσει ότι η Ιστορία, και ο πολιτισμός, δεν είναι κάθετες γραμμές, «καθαρές» υποθέσεις, αλλά ένα μωσαϊκό τόσο πλούσιο που οφείλουμε να το προστατεύσουμε. Οι χώρες που αναβράζουν τώρα βρίσκονται  σε σταυροδρόμι: του χωρισμού ή της ένωσης. Ο Σάουκι προτείνει ένωση. Αύριο ίσως είναι λίγο αργά για τέτοια απόφαση. Θα ακούσει κανείς;            

[Εισήγηση του Ρόνι Μπου Σάμπα (Roni Bou Saba) στηn ημερίδα που διοργάνωσε το Μορφωτικό Κέντρο της Πρεσβείας της Αιγύπτου στην Αθήνα προς τιμή του Ποιητή Άχμαντ Σάουκι, την Πέμπτη 2/6/11]

Σημ. από την Ελληνική Επιστημονική Εταιρεία Σπουδών Μέσης Ανατολής: Ο Ρόνι Μπου Σάμπα είναι φιλόλογος της αραβικής γλώσσας,  ερευνητής και μεταφραστής. Περιμένουμε με χαρά τη διδακτορική διατριβή του.

samedi 4 juin 2011

Παλαιστίνη. Κοινωνία. Ενωμένα Έθνη. Ανθρώπινες αλήθειες.


           Σήμερα, στο θέατρο της Ρεματιάς στο Χαλάνδρι, και πάλι, για την Παλαιστίνη. το Χαλάνδρι έχει ένα ποτάμι που ακόμη βγάζει στη θάλασσα. Θα μιλήσουν, θα τραγουδήσουν, θα φέρουν δώρα τα λόγια του Ομήρου, για πλοία, που θα φύγουν σε λίγο, για την Παλαιστίνη. Καμιά φορά βλέπετε, οι χείμαρροι φέρνουν αλήθειες μπροστά μας και οδηγούν στη θάλασσα και σ' έναν ανοιχτό κόσμο. σ' έναν κόσμο. ΑΝΘΡΏΠΙΝΟ. 
Πριν λίγες μέρες είχα την τιμή να συμμετέχω στην παρουσίαση του βιβλίου Κατάσταση Πολιορκίας του Μαχμούντ Νταρουίς, δίγλωσση έκδοση, μετάφραση Αγγελική Σιγούρου, εκδόσεις Μαϊστρος, Αθήνα 2010, όπου άκουσα τον κύριο  Βουλέλη. όχι μόνον 'σοφόν το σαφές και σαφές το σοφόν', θα μπορούσε να χαρακτηρίσει τον τρόπο με τον οποίο μίλησε ο κ. Βουλέλης.  Ο λόγος του ήταν τόσο σαφής όσο και ανθρώπινος, αληθινός. 
Παρέμβαση Νικόλα Βουλέλη στην παρουσίαση του βιβλίου του Μαχμούντ Νταρουίς 'Κατάσταση Πολιορκίας'.

Χαλάνδρι, 12 Μαΐου 2011


Κατ΄αρχήν νομίζω ότι είναι μια θαυμάσια συγκυρία: η δίγλωσση έκδοση της «Κατάστασης πολιορκίας» του Μαχμούντ Νταρουίς από τις εκδόσεις «Μαΐστρος» και η «αραβική άνοιξη» που εξελίσσεται δυναμικά εδώ και λίγους μήνες, αυτό που προτιμώ να χαρακτηρίζω ως τον άνεμο της ελευθερίας και της δημοκρατίας, που σαρώνει τον αραβικό κόσμο από τον Ατλαντικό ως τον Αραβο-περσικό Κόλπο.
Θα ήθελα πολύ η παρέμβασή μου να επικεντρωθεί στον Μαχμούντ Νταρουίς ως ποιητή και διανοούμενο, αλλά και άνθρωπο της πράξης, που συνέβαλε καθοριστικά στη διαμόρφωση της παλαιστινιακής εθνικής συνείδησης, στον άνθρωπο που τα ποιήματά του και τα πεζά του μπήκαν στα αραβικά σχολικά βιβλία, έγιναν τραγούδια, μεταφράστηκαν σε πάμπολλες γλώσσες και που οι στίχοι του αποτελούν συχνά τα καλύτερα όπλα σε έναν αγώνα που συνεχίζεται εδώ και πολλές δεκαετίες.
Αλλά προσκλήθηκα να σκιαγραφήσω την εποποιία του παλαιστινιακού λαού, στην οποία θα εντάξω τον Μαχμούντ Νταρουίς. Να προσθέσω εδώ ότι η Ελλάδα, ευτυχώς πρόλαβε να τιμήσει με το Βραβείο Καβάφη το μεγάλο Παλαιστίνιο ποιητή το 1996. Μια πρωτοβουλία του αξέχαστου Κωστή Μοσκώφ, που υπήρξε και μορφωτικός  ακόλουθος στο Κάιρο.
Αλλά και ο Νταρουίς τίμησε ένα μεγάλο Έλληνα ποιητή, γράφοντας το ποίημα «Στο σπίτι του Ρίτσου», μετά τη συνάντησή τους στις αρχές της δεκαετίας του ΄80.
Οι Παλαιστίνιοι είναι ο μοναδικός αραβικός λαός που δεν απέκτησε το ανεξάρτητο κράτος του, όπως έγινε με τα υπόλοιπα 21 κράτη-μέλη του Αραβικού Συνδέσμου, μετά από πολέμους, κατακτήσεις, αποικιοκρατίες , προτεκτοράτα, εντολές, κηδεμονίες και απελευθερωτικούς αγώνες.
Ίσως, γιατί στην Παλαιστίνη δεν ζούσαν μόνο Άραβες, αλλά και Εβραίοι και μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο οι μεγάλες δυνάμεις του κόσμου έπρεπε να αποκαταστήσουν έναν άλλο λαό, θύμα του Ολοκαυτώματος, αλλά και των αιώνιων διακρίσεων από τις ίδιες αυτές μεγάλες και μικρές δυνάμεις…
Η σύγχρονη ιστορία της Παλαιστίνης είναι γεμάτη από κινήματα και αγώνες για την αναγνώριση των αναφαίρετων εθνικών δικαιωμάτων του λαού της, ήδη από τον καιρό της βρετανικής κατοχής (1917), πολύ πριν από την ίδρυση του Ισραήλ, το 1948, και τη Νάκμπα, που ακολούθησε για τους Παλαιστίνιους, δηλαδή την καταστροφή.
Το σχέδιο των Ηνωμένων Εθνών για διαμελισμό της Παλαιστίνης, που ήταν τότε ουσιαστικά βρετανική αποικία, σε ένα αραβικό και ένα εβραϊκό κράτος, δεν εφαρμόστηκε ποτέ. Και ο πόλεμος των γειτονικών αραβικών κρατών εναντίον των ενόπλων εβραϊκών οργανώσεων δεν απέτρεψε την ίδρυση του εβραϊκού κράτους και την εθνική εκκαθάριση στην Παλαιστίνη.
Αποτέλεσμα, πάνω από ένα εκατομμύριο Παλαιστίνιοι διώχθηκαν και κατέφυγαν στις γύρω χώρες ως πρόσφυγες. Και 160.000 έμειναν στα όρια του νεοσύστατου κράτους, ως Άραβες κάτοικοι του Ισραήλ.  Ένας από αυτούς είναι και ο μικρός τότε Μαχμούντ Νταρουίς. Αυτές οι λίγες χιλιάδες, που σήμερα ξεπερνούν το ένα εκατομμύριο και αποτελούν σχεδόν το 20% του πληθυσμού του Ισραήλ, θα ζήσουν μέχρι το 1966, κάτω από στρατιωτικό καθεστώς, βίας, τρομοκρατίας και απαγορεύσεων.
Τότε θα γράψει ο Νταρουίς, σε ηλικία 20 χρόνων, το εκπληκτικό ποίημά του με τίτλο «Ταυτότητα» που θα κάνει πάταγο. Προέκυψε από πραγματικό γεγονός, όταν χρειάστηκε να συμπληρώσει έντυπο του ισραηλινού υπουργείου Εσωτερικών. Στη θέση «εθνικότητα» έγραψε «Άραβας». Ο ισραηλινός αξιωματούχος τον ρωτά έκπληκτος «Άραβας»; και ο Νταρουίς απαντά: «Ναι, γράψε, είμαι Άραβας.»
Οι περισσότεροι από τους πρόσφυγες κατέφυγαν στη Δυτική όχθη του Ιορδάνη, υπό τον έλεγχο της Ιορδανίας τότε και στην Λωρίδα της Γάζας, υπό τον έλεγχο της Αιγύπτου τότε.
Ακολουθούν τα χρόνια της ανάπτυξης και της επέκτασης του Ισραήλ, με τον πόλεμο του 1956 και τον πόλεμο των έξι ημερών, το 1967, όταν καταλαμβάνει το Σινά, τη Δυτική Όχθη, την ανατολική Ιερουσαλήμ και τα Υψώματα του Γκολάν.
Το παλαιστινιακό κίνημα ριζοσπαστικοποιείται  και αναπτύσσονται οι πρώτες ένοπλες  οργανώσεις των φενταγίν, η Φάταχ  του Γιάσερ Αραφάτ, το Λαϊκό Μέτωπο του Ζορζ Χάμπας και άλλες, κάτω από την ομπρέλα της «Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης».
Το Παλαιστινιακό διεθνοποιείται. Μεσολαβεί ο πόλεμος του 1973, στον οποίο οι αραβικές χώρες ηττώνται και πάλι, αλλά οι Παλαιστίνιοι αναγνωρίζονται πλέον διεθνώς και ο Αραφάτ εκφωνεί τον ιστορικό λόγο του στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών.
Το 1987 οι Παλαιστίνιοι ξεκινούν την πρώτη ειρηνική εξέγερση στα κατεχόμενα, την ιντιφάντα. Η απήχηση αυτής της ηρωικής άοπλης ανάτασης ενός ολόκληρου λαού, αλλά και η εξαιρετική –κυριολεκτικά- περίπτωση του ισραηλινού πρωθυπουργού Γιτζάκ Ράμπιν, οδηγούν στις Συμφωνίες του Όσλο το 1993, με την αμοιβαία αναγνώριση ΟΑΠ – Ισραήλ και την έναρξη της διαδικασίας για την αυτονομία των παλαιστινιακών εδαφών.
Δυστυχώς, το φωτεινό διάλειμμα θα κρατήσει μόνο μέχρι το Νοέμβριο του 1995, όταν ένας ισραηλινός ακροδεξιός δολοφονεί τον Ράμπιν. Η συνέχεια είναι γνωστή: διαδοχικές κυβερνήσεις με Νετανιάχου, Μπαράκ και Σαρόν αρνούνται τις συμφωνίες και επεκτείνουν τους ισραηλινούς οικισμούς στα παλαιστινιακά εδάφη. Τα 3,5 εκατομμύρια των Παλαιστινίων στη Δυτική Όχθη και τη Γάζα ασφυκτιούν ανάμεσα σε εκατοντάδες ισραηλινές πόλεις, που χτίζονται στα κατεχόμενα εδάφη τους και οι ισραηλινές σαρωτικές επιχειρήσεις, όπως η σφαγή στην Τζενίν, αποκλείουν κάθε ειρηνευτική διαπραγμάτευση.
Ο Σαρόν θα κρατήσει πολιορκημένο τον Παλαιστίνιο ηγέτη Γιάσερ Αραφάτ στη Μουκάταα στη Ραμάλα, οδηγώντας τον, ίσως και άμεσα, στο θάνατο. Λίγες μέρες αργότερα στις 17 Νοεμβρίου 2004, θα γράψει ο Νταρουίς ένα αριστουργηματικό κείμενο στη γαλλική Μοντ για τον αγώνα του λαού του και για τον Αραφάτ με τίτλο «Μέσα στον καθένα από μας, υπάρχει κάτι από τον Αραφάτ».
Η κατάσταση θα περιπλακεί  περισσότερο με τη μονομερή αποχώρηση των Ισραηλινών από τη Λωρίδα της Γάζας, την ανάληψη της εξουσίας εκεί από την Χαμάς και την εισβολή του Ισραήλ, το Δεκέμβριο του 2008, στη Γάζα.
Σήμερα, η λεγόμενη ειρηνευτική διαδικασία έχει καταρρεύσει και το μόνο παρήγορο στοιχείο είναι η συμφιλίωση της Φάταχ  του προέδρου Μαχμούντ Αμπάς με την Χαμάς, μια συμφωνία που επιβλήθηκε από τον ίδιο το λαό, αλλά και από τις αραβικές εξελίξεις και αποβλέπει στην αποκατάσταση της εθνικής ενότητας, ώστε να έχει περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας το αίτημα για αναγνώριση του παλαιστινιακού κράτους, που θα τεθεί το Σεπτέμβριο στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών.
Πιστεύω ότι η αναζήτηση διεξόδου από τη σημερινή αδιέξοδη κατάσταση προϋποθέτει την επανατοποθέτηση του παλαιστινιακού ζητήματος στη σωστή βάση του. Το Παλαιστινιακό είναι πρώτα και πάνω από όλα ζήτημα κατοχής εδαφών και αυτοδιάθεσης ενός λαού και όχι ένα υποκεφάλαιο του πολέμου κατά της τρομοκρατίας, όπου κατάφεραν να το εντάξουν οι διαδοχικές ισραηλινές κυβερνήσεις, με την υποστήριξη των ΗΠΑ και σε μεγάλο βαθμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης μετά το τρομοκρατικό πλήγμα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001.
Αυτές οι διαδοχικές κυβερνήσεις, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, με την αμέριστη βοήθεια των ΗΠΑ, έχουν κάνει τον κόσμο να ξεχάσει ότι το Ισραήλ κατέχει παρανόμως τα παλαιστινιακά εδάφη, πάνω στα οποία δημιουργεί συνεχώς τετελεσμένα, χτίζει δηλαδή νέους οικισμούς για να διαιωνίσει εκεί την παρουσία του και αν είναι δυνατόν να απαλλαγεί από τους Παλαιστίνιους κατοίκους τους...
Το Ισραήλ πιστεύει  ότι με την ισχύ των όπλων θα μεταθέτει συνεχώς στο μέλλον τη λύση του ζητήματος, ενώ για να απαξιώνει τους Παλαιστίνιους είτε τους δαιμονοποιεί -  πρώτα τον Αραφάτ, μετά την Χαμάς - είτε διαδίδει ότι τάχα δεν έχει εταίρο για την ειρήνη…
 Η λύση υπάρχει εδώ και χρόνια και έχει προταθεί επισήμως από τα αραβικά κράτη ή από κοινές πρωτοβουλίες Παλαιστινίων και Ισραηλινών, όπως η Πρωτοβουλία της Γενεύης.
 Σε μια αναγκαστικά συνοπτική παρουσίαση του Παλαιστινιακού, σίγουρα δεν χωρούν πολλές λεπτομέρειες. Αλλά δεν πρέπει να παραλείψω την αναφορά στους Εβραίους ειρηνιστές, αριστερούς ή απλώς δημοκρατικούς πολίτες, που υποστηρίζουν, μέσα σε τρομερά δύσκολες συνθήκες, τον αγώνα του παλαιστινιακού λαού. Πολλοί διώχθηκαν και φυλακίστηκαν για τη δράση τους αυτή.
Ο Μαχμούντ Νταρουίς, τέλειος γνώστης της εβραϊκής γλώσσας, που ξεκίνησε την πολιτική δράση του μέσα από το Ισραηλινό ΚΚ, είχε αρκετούς Ισραηλινούς και εβραίους φίλους σε ολόκληρο τον κόσμο.
Δεν υπήρξε ποτέ αντισημίτης. «Με κατηγορούν, έλεγε, ότι μισώ τους Εβραίους. Βέβαια δεν αγαπώ το Ισραήλ, δεν έχω κανένα λόγο για κάτι τέτοιο, αλλά δεν μισώ τους Εβραίους». Τα ποιήματά του μεταφράστηκαν και στα εβραϊκά. Δεν μπήκαν όμως ποτέ στα σχολικά βιβλία, παρά την πρόταση που έκανε - προς τιμήν του - ένας ισραηλινός υπουργός Παιδείας, ο Γιόσι Σαρίντ.
Η λύση, λοιπόν, είναι η λύση των δύο κρατών που θα συνυπάρχουν ειρηνικά, η μόνη δίκαιη ιστορικά και εφικτή λύση, με τις λιγότερες οδυνηρές επιπτώσεις. Το ζήτημα είναι να πιεστούν και να πειστούν οι ισραηλινές ηγεσίες για κάτι τέτοιο και να πάψουν να πιστεύουν ότι εκείνες μόνο εκπροσωπούν την πρόοδο και το διαφωτισμό, ενώ οι Παλαιστίνιοι μπορούν να είναι πάντα υποταγμένοι. Ο άνεμος που πνέει σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή, ελπίζω κάτι να τους διδάξει.
 Όσο για τους Παλαιστίνιους, όπως λέει και ο Μαχμούντ Νταρουίς, «δεν μπορούν να κάνουν τίποτε άλλο, παρά να είναι και να παραμένουν ακόμη περισσότερο Παλαιστίνιοι».
Για μας τους Έλληνες, θα έλεγα ας γίνουμε λίγο περισσότερο Παλαιστίνιοι, γιατί τώρα τελευταία η σοβαρή οικονομική κρίση που περνάμε έχει κάνει αρκετούς να τρέφουν πάλι αυταπάτες για νέους σωτήρες…

* Ο Νικόλας Βουλέλης γράφει αναλύσεις για διεθνή θέματα στην "Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία" και ήταν μέχρι τον Απρίλιο του 2011 Διευθυντής Ειδήσεων και Ενημέρωσης του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων-Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων (ΑΠΕ-ΜΠΕ).